Klasik Türk Edebiyatında Alegori

(Klasik Türk Edebiyatında Alegori; Ayraç Dergisi, Sayı 54, Nisan 2014, sf.48-50) 


Okuduğumuz kitaplarda ve dinlediğimiz insanların konuşmalarında sıkça karşı karşıya kaldığımız, bundan dolayı anladığımızı zannettiğimiz fakat işin aslı ne olduğunu tam olarak bilmediğimiz bazı mefhumlar vardır. Bunlardan bir tanesi de alegoridir. Bilhassa edebiyat alanında alegorik eserden kastın ne olduğunu, daha da önemlisi ne olmadığını tesbit etmek lüzumludur. Çoğumuzun zihninde bir takım şeyler uyansa da tam olarak tarifini yapabileceğimiz bir kavram olmadığından ötürü sözlüklere başvurduğumuzda, alegorinin edebiyatta ne ifade ettiğine dair tatmin edici bilgiler elde edemeyiz. Meselâ TDK’nın sözlüğünde “Bir sanat eserindeki öğelerin gerçek hayattan bir şeyleri temsil etmesi durumu” olarak geçmektedir. Bu tanıma dayanarak buna uyan pekalâ pek çok kavram ortaya sürülebilir. Binaenaleyh alegorinin ne olduğunu anlamak için evvelâ alegorinin ne olmadığını saptamak gerekir. Bilâhare alegorinin özellikleri bir eser üzerinden gösterilmesi, mevzunun idrak edilmesini kolaylaştırır. Mevzubahis edeceğimiz kitap da bu minval üzerine yazılmıştır.

Berat Açıl’ın Klasik Türk Edebiyatında Alegori adlı kitabı, edebiyatta alegorinin ne olduğu/olmadığından, edebiyatımızdaki ve komşu edebiyatlardaki alegorik eserlerden, alegorik eserlerin özelliklerinden ve teorisi işlenen mefhumun pratiğe müteveccih olarak klasik eserlerimizden birisi üzerinde alegorik unsurların tesbitinden mürekkep bir çalışma olmuş. Başlıca üç bölümden müteşekkil olan kitabın ilk bölümü klasik İslâmî edebiyatlarda alegorik eserlerden söz etmiş. İslâmî kültürle harmanlanması açısından müşterek öğeler ihtiva eden klasik Arap, Fars ve Urdu edebiyatlarındaki alegorik eserlere değinilen bu bölümlerin genel bilgi mahiyetinde olduğunu söylememiz mümkün. Zira tüm bu edebiyat sahalarındaki bütün eserleri inceleyerek alegorik eserlerin hepsinin listesini vermek ayrı ve yoğun bir gayret gerektirir. Türk edebiyatı üzerine yapılan araştırmaysa tabii olarak diğer edebiyatlara nazaran daha kapsamlı. Bunun neticesinde Türk edebiyatında, kitapta alegorinin tayin edilen özelliklerine uyan, 21 eser tesbit edilmiş. Bu sayı, diğer edebiyatlarda verilen alegorik eserler sayısının toplamından daha fazla. Geniş bir tetkikat yapılmadan sayıların ne olduğu hususunda kesin rakamlar veremesek de Türk edebiyatında bu tip eserlerin diğer edebiyatlara oranla daha fazla olduğu gayet mantıklı bir çıkarımdır. Bu istidlali kuvvetlendiren en mühim delil olarak, eseri alegorik addetmemiz için içinde parça parça alegorilerin yahut alegorik hikâyelerin bulunduğu eserlerin incelemeye dâhil edilmemesini öne sürebiliriz. Bahusus Arap ve Fars edebiyatlarında bu şekilde (parça parça alegorik özellikler gösteren) pek çok eser alegorik sayılmamıştır. Türk edebiyatında tasavvufî mesnevîlerin diğer edebiyatlardan fazla rağbet bulduğu da göz önüne alındığında, alegorik eserlerin bizim edebiyatımızda niçin daha çok revaç bulduğu anlaşılabilir. 

 AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN YAZININ DEVAMINI OKUYABİLİR VEYA YAZIYI İNDİREBİLİRSİNİZ:

Hiç yorum yok :